ΕΥΣΤΆΘΙΟΣ ΛΙΑΚΌΠΟΥΛΟΣ

"...Οι αντιλήψεις για τον Κάτω Κόσμο που έχουν αποτυπωθεί στη συνείδηση των νεοτέρων Ελλήνων, προέρχονται κατα βάση από την παράδοση της Ελληνικής αρχαιότητας. Επιβεβαιώνεται έτσι η επιμονή και η αδράνεια που χαρακτηρίζει την κάθε λαϊκή παράδοση, η οποία με δυσκολία μετακινείται και επηρεάζεται από τα θεολογούντα ή τα διανοουμενίζοντα κοινωνικά επιστρώματα.
..Η επίσημη Θεολογία μας, δηλώνει καταηγορηματικα ότι στον Αδη δεν υπάρχει μετάνοια. Στη λαϊκή συνείδηση αντίθετα, προβάλλεται όχι μόνο ανεκδοτολογικά, μια δυνατότητα, μια ελπίδα μεταθανάτιας λύτρωσης. Σαν παράδειγμα και μόνο αναφέρεται η απόπειρα του Αγίου Φανουρίου, με τη συγκατάθεση του Αγίου Πέτρου, να βγάλει τη μάνα του από την Κόλαση.
..Τελικό συμπέρασμα είναι ότι στη Χριστιανική γενικά Εσχατολογία (τόσο στην Ορθόδοξη όσο και στην Καθολική όσο και στην Προτεσταντική) είναι εντελώς άγνωστη μια ενεργητική στάση, από μέρους της συγκεκριμένης ψυχής μετά το θάνατο της, μια δυνατότητα αυτενέργειας και κάποια πρωτοβουλία.
..Η ψυχή αλυσοδεμένη και άβουλη υφίσταται τα επίχειρα της κακίας της ή εντελώς μηχανικά παραλαμβάνει το εισιτήριο της για τον Παράδεισο.
..Αντίθετα στην Θιβετιανή Βίβλο των Νεκρών (εκδ. ΕΣΟΠΤΡΟΝ Padma Sambava στους Αιγύπτιους στους Ορφικούς και σε άλλες αρχαίες θρησκείες),η μεγάλη περιπέτεια αρχίζει ακριβώς με το Θάνατο και γι΄ αυτό επιδιώκεται με τις οδηγίες (οδη)της να δώσει στη "συνείδηση"του απερχομένου τη μέγιστη υπαρξιακή δυνατότητα να αυτοενεργήσει και να απελευθερωθεί.
..Για την αιώνια διάρκεια της τιμωρίας, διατυπώθηκαν απ'αρχής στο χώρο της Χριστιανικής Θεολογίας, λογικές κυρίως αντιρρήσεις:
..Πρώτος ο Ωριγένης αρνείται την αιωνιότητα της κόλασης, γιατί τη βρίσκει αντίθετη με την έννοια της Αγαθότητας. Από τους σύγχρονους Ορθόδοξους Απολογητές, τόσο ο Nikolai Berdyaev όσο και ο Sergei Bulgakov, τον ακολουθούν.Ο τελευταίος μάλιστα κατηγορηματικά αναφέρει ότι "η αποδοχή μιάς αιώνιας κόλασης θα σήμαινε παραδοχή αποτυχίας του Θεού, δηλαδή θα ήταν μια ομολογία ήττας μπροστά στις δυνάμεις του σκότους".
(Βλέπε : Ν. Βασιλειάδου, Το Μυστήριον του Θανάτου, Εκδόσεις Σωτήρ,1988, σελ. 482)
..η επίσημη Εκκλησία πάντως έχει καταδικάσει με την Ε΄ Οικουμενικη Σύνοδο τις απόψεις αυτές ως "κακόδοξες".